تاثیر هزینه ­های نمایندگی بر شاخص ­های عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران



عملکرد شرکتها از اصلی­ترین عوامل موثر در فرایند تصمیم گیری در جهت خرید یا فروش سهام شرکتها، تداوم فعالیت و یا انحلال شرکتهاست که خود متاثر از عوامل متعددی است و در ادبیات نظری هزینه های نمایندگی به عنوان یکی از آن عوامل می ­باشد هزینه­ های نمایندگی عبارت است از هزینه­ هایی که به واسطه ایجاد رابطه نمایندگی و به وجود آمدن تضاد منافع بین مالک و مدیر

تحقیق کامل آماده ارشد مدیریت بازرگانی برای تحقیق

به همراه منابع


تاثیر هزینه ­های نمایندگی بر شاخص ­های عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران


چکیده

بنابر این تعداد 151 شرکت در طی سالهای 1384 الی 1388 به عنوان نمونه آماری انتخاب و با استفاده از مدل رگرسیونی چند متغیره فرضیات تحقیق مورد آزمون قرار گرفت. از نرخ بازده داراییها (ROA)و نسبت کیوتوبین (Tobins Q)به عنوان شاخص عملکردشرکتها استفاده شده است. هزینه­های نمایندگی نیز از طریق دو نسبت کارایی یعنی نسبت هزینه­های عملیاتی به فروش سالیانه و نسبت فروش به دارایی شرکتها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون فرضیات تحقیق نشان داد که هزینه­های نمایندگی در درجات مختلفی بر نسبت بازده دارایی­ها و نسبت کیو توبین تاثیرگذار است.


واژه­های کلیدی: شاخص های عملکرد، نسبت بازده دارایی، نسبت کیو توبین، هزینه­ های نمایندگی، رابطه نمایندگی، نسبتهای کارآیی.



عنوان صفحه

فهرست مطالب

فصل اول- کلیات طرح تحقیق ...........................................................................................1

1-1. مقدمه.......................................................................................................................2

1-2. بیان مسأله.................................................................................................................3

1-3. اهداف و ضرورت موضوع تحقیق..............................................................................4

1-4. روش تحقیق..............................................................................................................5

1-5. مدل مفهومی تحقیق..................................................................................................6

1-6. فرضیه­های تحقیق......................................................................................................6

1-7. قلمرو مكانی تحقیق....................................................................................................7

1-8. قلمرو زمانی تحقیق ...................................................................................................7

1-9. روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه........................................................................7


1-10.ابزارهای گرداوری اطلاعات.....................................................................................7


1-11.شرح واژه ها و اصطلاحات مورد استفاده در تحقیق....................................................8


فصل دوم- مبانی نظری و پیشینه تحقیق......................................................................9

2-1.مقدمه.......................................................................................................................10

2-2. رویکردهای موجود پیرامون معیارهای عملکرد..........................................................11

2-2-1. معیارهای عملکرد حسابداری..................................................................................12

2-2-2. معیارهای عملکرد اقتصادی....................................................................................15

2-2-3. معیارهای عملکرد تلفیقی.......................................................................................17

2-3. رابطه نمایندگی و مشکل نمایندگی...........................................................................18

2-4. تئوری نمایندگی.......................................................................................................21

2-4-1. تئوری نمایندگی در پاداش مدیران...........................................................................21

2-4-2. تئوری نمایندگی در قراردادهای استقراض.................................................................22

2-4-3. تئوری نمایندگی در تملک و واگذاری شرکتها..........................................................23

2-5. الگوی اساسی نمایندگی...........................................................................................24

2-6. فرض های مربوط به مالک........................................................................................25

2-7. فرضهای مربوط به نماینده.........................................................................................25

2-8. کمکها و پیشرفتهای تئوری نمایندگی در زمینه حسابداری مدیریت............................26

2-9. هزینه های نمایندگی.................................................................................................27

2-10. راهکارهای کنترل مدیر جهت جلوگیری از ایجاد هزینه های نمایندگی....................30

2-11. انواع قراردادها و تئوری نمایندگی...........................................................................33

2-11-1. تضاد منافع بین سهامداران و اعتباردهندگان و توزیع سود............................................35

2-11-2. تضاد منافع بین سهامداران و اعتباردهندگان و محدودیت در تامین مالی...............................37

2-12. فرضیه جریانهای نقد آزاد و هزینه های نمایندگی.........................................................................38

2-13. سازو کارهای کنترل هزینه نمایندگی...........................................................................................40

2-13-1. سرمایه گذاران نهادی ........................................................................................................42

2-13-2. تمرکز سهام.. ................................................................................................................... 45

2-13-3. نسبت اعضای غیر موظف هیئت مدیره................................................................................46

2-13- 4. نسبت بدهی......................................................................................................................48

2-13- 5. درصد سهام نهادهای دولتی و شبه دولتی...........................................................................49

2-14. تحقیقات انجام شده خارجی.......................................................................................................49

2-15. تحقیقات انجام شده داخلی.........................................................................................................56

فصل سوم- روش و متدولوژی تحقیق..................................................................................61

3-1. مقدمه.......................................................................................................................62

3-2. اهداف و ضرورت انجام تحقیق.................................................................................62

3-3. روش تحقیق.............................................................................................................63

3-4. روش و ابزار گردآوری اطلاعات..............................................................................64

3-5. فرضیات تحقیق.........................................................................................................64

3-6. جامعه آماری و روش نمونه­گیری..............................................................................65

3-7. روش تجزیه و تحلیل داده ها.....................................................................................65

3-8. مدل تحلیلی تحقیق و روش محاسبه متغیرهای استفاده شده در آن..............................66

3-9. روش­های آماریمورد استفاده در تحقیق.................................................................67

فصل چهارم- تجزیه و تحلیل و نتایج آزمون فرضیات.......................................................71

4-1. مقدمه.......................................................................................................................72

4-2. آماره­های توصیفی متغیرهای تحقیق...........................................................................72

4-3. آزمون کولوموگروف – اسمیرنو.ف.........................................................................74

4-4. تجزیه وتحلیل نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی 1 وفرضیه های فرعی آن..............75

4-5. تجزیه وتحلیل نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی 2 و فرضیه های فرعی آن............81

فصل پنجم- نتیجه­گیری و پیشنهادات تحقیق................................................................................................................................87

5-1. مقدمه......................................................................................................................88

5-2. خلاصه نتایج آزمون فرضیات تحقیق.........................................................................88

5 -3. بحث و نتیجه­گیری...................................................................................................89

5-3-1. بحث و نتیجه­گیری و تحلیل فر ضیه اصلی 1 ..............................................................90

5-3-2. بحث و نتیجه­گیری و تحلیل فر ضیه اصلی 2 .............................................................90

5-3-3. نتیجه­گیری کلی و مقایسه نتایج حاصل از آزمون فرضیات با نتایج تحقیقات قبلی ...............91

5-4. پیشنهادات مبتنی بر یافته های تحقیق.........................................................................92



عنوان صفحه

فهرست جداول و نمودارها

جدول شماره 4-1. آماره­های توصیفی متغیرهای تحقیق......................................................73

جدول شماره 4-2. نتایج آزمون کولوموگروف و اسمیرنوف.............................................74

جدول شماره 4-3. آزمون هم خطی اجرای مدل رگرسیونی برای فرضیه اصلی1................77

نمودار شماره4-1. نمودار هیستوگرام مربوط به آزمون فرضیه اصلی1و فرضیه­های مربوط....78

نمودار شماره 4-2. نمودار احتمال توزیع داده­ها برای فرضیه اصلی 1 و فرضیه­های فرعی مربوط ..78

نمودار شماره 4-3. نمودار پراکنش برای فرضیه اصلی 1 و فرضیه­های فرعی مربوط.............79

جدول شماره 4-4. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی 1 و فرضیه های فرعی آن...............81

جدول شماره 4-5. آزمون هم خطی اجرای مدل رگرسیونی برای فرضیه اصلی2 ................83

نمودار شماره4-4. نمودار هیستوگرام مربوط به آزمون فرضیه اصلی2و فرضیه­های مربوط....84

نمودار شماره 4-5. نمودار احتمال توزیع داده­ها برای فرضیه اصلی 2 و فرضیه­های فرعی مربوط....84

نمودار شماره 4-6. نمودار پراکنش برای فرضیه اصلی 2 و فرضیه­های فرعی مربوط ............85

جدول شماره 4-6. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی 2 فرضیه­های فرعی مربوط .............86

جدول شماره 5-1. خلاصه نتایج آزمون فرضیه­ها................................................................88



ضمائم و پیوست ها

پیوست شماره 1. آمارهای توصیفی متغیرهای تحقیق...........................................................97

پیوست شماره 2. نتایج آزمون کولوموگروف و اسمیرنوف................................................98

پیوست شماره 3. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی 1......................................................99

پیوست شماره4. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اصلی 2......................................................101


فصل اول

طرح تحقیق


1-1. مقدمه

وقوع انقلاب صنعتی و تداوم آن در اروپای قرن نوزدهم،

ایجاد كارخانه­های بزرگ و اجرای طرح­های عظیمی چون احداث شبكه­های سراسری راه آهن را می­طلبید كه به سرمایه­های پولی كلانی نیاز داشت به نحوی كه انجام آن از امكانات مالی یك یا چند سرمایه­گذار و حتی دولتهای آن زمان فراتر بود. از این رو با بهره­گیری از دو دستاورد بزرگ و مفید انقلاب صنعتی، یعنی سازماندهی و همكاری، نخستین شركت­های سهامی شکل گرفت كه مسئولیت صاحبان سهام آن­ها محدود به مبلغ سرمایه­گذاریشان بود . این قالب نوین، راه مناسبی برای تامین سرمایه­گذاری كلان و توزیع مخاطرات تجاری بود. از آن زمان تاكنون، در بیشتر موارد قدرت و اختیار تصمیم گیری در شركت­های سهامی، اغلب در اختیار مدیرانی است كه با منافع گروههای برون سازمانی به ویژه سهامداران، تضاد منافع دارند. این تضاد منافع كه نتیجه تفكیك مالكیت از مدیریت است، از زمانهای گذشته توجه بسیاری را به خود معطوف داشته است. پژوهشهای متعددی در زمینه شناسایی مشكلات ناشی از تفكیك مالكیت از مدیریت انجام شده است .

تضاد منافع و توجه به منافع شخصی توسط مدیران (نمایندگان)باعث ایجاد هزینه­هایی به نام هزینه نمایندگی برای شركت­ها می­شود كه بر اساس تئوری نمایندگی این هزینه­ها موجبات باعث كاهش ارزش شركت را فراهم می­آورد. بنابر این در تحقیق حاضر سعی خواهد شد تأثیر هزینه های نمایندگی بر عملكرد شركت­های پذیرفته شد در بورس اوراق بهادار را مورد بررسی قرار گیرد .


1-2. بیان مسأله

شركت­های سهامی امروزی از كوششهای دسته جمعی گروههایی نظیر مدیران، كاركنان، سهامداران و اعتبار دهندگان تشكیل شده اند. این گروهها از طریق انعقاد قراردادهای رسمی و غیر رسمی گوناگون در یك شركت سهامی گرد هم می­آیند. برای سالیان متمادی در گذشته، اقتصاددانان فرض می­كردند كه تمامی گروههای مربوط به یك شركت سهامی برای یك هدف مشترك فعالیت می­كنند، اما دهه­های گذشته موارد بسیاری از تضاد منافع بین گروهها و چگونگی مواجهه شركت­ها با این گونه تضادها توسط اقتصاددانان مطرح شده است كه در متون مالی و حسابداری تحت عنوان تئوری نمایندگی مطرح گردیده است. بر اساس تئوری نمایندگی بین مالكیت و مدیریت یك تضاد منافع بالقوه وجود دارد. به طوریكه هدف مالكان حداكثر سازی ثروت است و لذا به منظور دستیابی به این هدف بر كار نمایند ه نظارت می­كنند و عملكرد او را مورد ارزیابی قرار می­دهند­. اگر چه انگیزه اصلی مدیران معمولاً بهبود عملكرد شركت است اما ممكن است مدیریت در انتخاب آن دسته از روشهای حسابداری داشته باشد كه سود شركت را در آینده­ای نزدیك افزایش دهد كه خود موجب بالا رفتن حقوق و مزایای مدیران می شود. در این قبیل موارد امكان داردكه تصمیمات مدیران، همسو با علایق و منافع مالكین شركت نباشد.

در تئوری نمایندگی مشكل تضاد و منافع با كارگزار دغدغه­ای همیشگی برای كارگمار است. بر این اساس همواره كارگمار به دنبال راهی برای حل این مشكل بوده تا به نحوی كارگزار را به اقدام در جهت هدف اصلی هر شركت، یعنی حداكثر سازی منافع كارگماران آن، تحریك نماید. بنابر این كارگمار باید مخارجی را متحمل گردد تا بتواند منافع كارگزار را با خود همسو نماید یا حداقل از اقدامات وی در جهت منافع خودش كسب اطمینان نماید، این عمل موجب ایجاد هزینه­هایی تحت عنوان هزینه نمایندگی برای شركت­ها می­شود. هر چه هزینه­های نمایندگی در یك شركت افزایش یابد نشان دهنده افزایش شدت تضاد منافع در آن شركت و كاهش ارزش شركت می باشد. با توجه به این كه در شركت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بحث جدایی مالكیت از مدیریت وجود دارد كه این امر می­تواند موجب ایجاد هزینه­هایی تحت عنوان هزینه­های نمایندگی برای شركت شده و بر عملكرد آنها تاثیر منفی بگذارد. بنابراین در این پژوهش به دنبال این هستیم كه آیا هزینه های نمایندگی ایجاد شده بر عملكرد شركت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد ؟

1-3. اهداف و ضرورت موضوع تحقیق

عملكرد شركت­ها از اصلی­ترین عوامل در فرایند تصمیم­گیری در جهت خرید (یا فروش) سهام شركت­ها، تداوم فعالیت و یا انحلال و .... شركت ها می باشد. بررسی عملكرد شركت­ها و عوامل موثر بر آن می­تواند مبنای مناسبی برای اخذ تصمیمات فوق باشد از طرفی هزینه­ها به عنوان یك مساله بسیار مهم در شركت ها مطرح می باشد.

بسیاری از شركت­ها سعی دارند تا با كنترل هزینه بتوانند رقبای خود را از میدان رقابت بیرون كنند و بر این اساس از كاهش هزینه­ها به عنوان یك استراتژی رقابتی در برابر رقبا استفاده كنند. هزینه­های نمایندگی به عنوان یكی از مهمترین هزینه­های شركت است و نیاز به بررسی بیشتر دارد. لذا بررسی و شناخت میزان تاثیر هزینه­های نمایندگی بر عملكرد شركت­ها هدف اصلی از انجام این تحقیق می باشد.

با توجه به اینكه در سالهای اخیر، مساله جذب سرمایه­گذاران خارجی در بورس اوراق بهادار تهران بیش از پیش مطرح شده است. و همچنین نظر به اجرای اصل 44 قانون اساسی در پی آن واگذاری شركت­های بزرگ دولتی در بورس اوراق بهادار تهران كه باعث تغییر مالكیت شركت ها و بیشتر شدن تعداد مالكین آن­ها (پراكنده شدن مالكیت) شده است و در ضمن بحث هزینه­های نمایندگی از بحث­های سال­های اخیر متون مالی است كه در كشور ما كمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است ، لذا انجام این تحقیق دارای ضرورت خاص می باشد.


1-4. روش تحقیق

روش مورد استفاده در انجام این تحقیقاز نوع همبستگی[1]است که خود زیر مجموعه تحقیقات توصیفی (غیر آزمایشی) می­باشد. این نوع تحقیقاتبا این هدف انجام می‌شود که رابطه میان متغیرها[2]را نشان دهد. تحقیقهمبستگی بر اساس هدف تحقیق به 3 دسته کلی تقسیم می‌شود. دسته اول به تحقیقاتی مربوطمی‌شود که هدف بررسی همبستگی دو متغیری است، بدین معنی که محقق می‌خواهد رابطه دوبه دو متغیرهای موجود را بررسی کند.دسته دوم تحقیقات مربوط بهتحلیلرگرسیون می­باشد که هدف آن پیش بینی تغییرات یک یاچند متغیر وابسته (ملاک) با توجه به متغیرهای مستقل (پیش بینی) است. و در نهایتدسته سوم مربوط بهتحلیل ماتریس همبستگیوآزمودن روابط ساختاری مبتنی بر نظریه­ها انجام می‌گیرد. هر یک از این سه دسته تحقیقروش آماری خود را برای تجزیه و تحلیل لازم دارد که برخی از این روشها به دلیلپیچیدگی توسط کامپیوتر انجام می‌شود. در این تحقیق از نوع دوم یعنی از تحلیل رگرسیون استفاده شده است.

همچنین تحقیق حاضر از لحاظ هدف نیز از نوع تحقیقات كاربردی است. هدف تحقیقات كاربردی توسعه دانش كاربردی در یك زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات كاربردی به سمت كاربرد عملی دانش هدایت می‌شود (بازرگان و همکاران، 1386).


1) Correlation

2) Variables



شاخصهای عملکرد


نسبت بازده دارایی


نسبت کیو توبین


هزینه­های نمایندگی


رابطه نمایندگی


نسبتهای کارآیی