مبانی نظری مفهوم فضای سایبر ،مفهوم جرم،مفهوم جرم سایبری ،مفهوم حریم خصوصی مفهوم امنیت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی
مبانی نظری مفهوم فضای سایبر ،مفهوم جرم،مفهوم جرم سایبری ،مفهوم حریم خصوصی مفهوم امنیت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی
مبانی نظری مفهوم فضای سایبر ،مفهوم جرم،مفهوم جرم سایبری ،مفهوم حریم خصوصی مفهوم امنیت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی
توضیحات: فصل دوم تحقیق کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)
همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو تحقیق
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع : انگلیسی وفارسی دارد (به شیوه APA)
نوع فایل: WORD و قابل ویرایش با فرمت doc
قسمتی از متن مبانی نظری
1-2مقدمه
2-2مرور تاریخی
1-2-2مروری بر تاریخچة جرائم سایبری
1-1-2-2نسل اول :جرائم رایانهای
2-1-2-2نسل دوم:جرائم علیه داده ها
3-1-2-2نسل سوم:جرائم سایبری
2-2-2تاریخچه جرایم سایبری در ایران
3-2-2مروری بر تاریخچه حریم خصوصی
4-2-2تاریخچه امنیت اجتماعی
3-2 مرور مفهومی
1-3-2مروری بر مفهوم فضای سایبر
2-3-2مروری بر مفهوم جرم
1-2-3-2مروری بر مفهوم جرم از دیدگاه جامعه شناسی
2-2-3-2مروری بر مفهوم جرم از دیدگاه حقوقدانان
3-3-2مروری بر مفهوم جرم سایبری
4-2-2مروری بر مفهوم حریم خصوصی
4-2-2مروری بر مفهوم امنیت
1-4-2-2ابعاد و سطوح امنیت
2-4-2-2امنیت اجتماعی
3-4-2-2مروری بر مفهوم احساس امنیت
3-2مرور نظری
1-3-2دیدگاه های نظری جرایم سایبری
1-1-3-2 دیدگاه های نظری در باب کلیت جرایم سایبری
2-1-3-2 دیدگاه های نظری درباره تقسیم بندی جرایم سایبری
3-1-3-2 اقدامات بین المللی در خصوص تقسیم بندی جرایم رایانه ای یا سایبری
4-1-3-2 خصوصیات جرایم سایبری
5-1-3-2 پیامد های جرم سایبری به عنوان نوآوری جامعه اطلاعاتی
6-1-3-2 تئوری اشاعه نوآوری
7-1-3-2 پیامدهای نوآوری
1-7-1-3-2 طبقه بندی پیامدهای نو آوری
8-1-3-2در نظریه استفاده و رضامندی
9-1-3-2شکاف دیجیتال
2-3-2دیدگاه ها راجع به حریم خصوصی
1-2-3-2دیدگاه قرآن راجع به حریم خصوصی
2-2-3-2دیدگاه ها راجع به حریم خصوصی در نظام های حقوقی
3-2-3-2 حوزه های حریم خصوصی
4-2-3-2دیدگاه ها راجع به حمایت حریم خصوصی از آزادی و استقلال فردی
5-2-3-2-نظریه قرارداد اجتماعی
6-2-3-2-نظریه دولت مطلقه وحریم خصوصی
7-2-3-2نظریه دولت مشروطه و حوزه اقتدار دولتی
8-2-3-2 نظریه اخلاقی
9-2-3-2 حریم خصوصی و امنیت
1-9-2-3-2 رابطه حریم خصوصی و امنیت داده
2-9-2-3-2 رابطه حریم خصوصی و امنیت اطلاعات
3-9-2-3-2 رابطه حریم خصوصی و امنیت شبکه
10-2-3-2 عوامل موثر بر حریم خصوصی
3-3-2 دیدگاه ها نظری در مورد امنیت اجتماعی
1-3-3-2گفتمان امنیت سلبی
2-3-3-2گفتمان امنیت ایجابی
3-3-3-2دولت و امنیت
4-3-3-2 تئوری " فضای قابل دفاع "
4-2 مروری بر تحقیقات پیشین
5-2 چارچوب نظری پژوهش
6-2 سوا ل های تحقیق
7-2مدل تحلیلی
1-2مقدمه
در فصل دوم ابتدا به سراغ مرور تاریخی متغیرهای پژوهش می رویم.بخش دوم فصل دوم مرور مفهومی متغیرها می باشد ،که در برگیرنده مروری بر مفهوم فضای سایبر ،مفهوم جرم،مفهوم جرم سایبری ،مفهوم حریم خصوصی و هم چنین مروری بر مفهوم امنیت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می باشد .در بخش سوم فصل دوم به سراغ دیدگاه ها و نظریه های گوناگون مرتبط با متغیرها مورد پژوهش رفته و یک به یک آنها را بیان می کنیم و در بخش چهارم فصل دو ،چارچوب نظری پژوهش مطرح می شود. در بخش پنجم مروری داریم بر تحقیقات پیشین و در نهایت در بخش آخر فصل دوم سوال ها ،فرضیه ها و مدل تحقیقی پژوهش را ذکر می کنیم.
2-2مرور تاریخی
در این بخش نگاهی بر تاریخچه جرایم سایبری در جهان و همچنین تاریخچه این جرایم در ایران می اندازیم و سپس به سراغ تاریخچه حریم خصوصی می رویم و در انتها بخش مرور تاریخی، گذری بر تاریخچه امنیت اجتماعی داریم.
1-2-2مروری بر تاریخچة جرائم سایبری
به دلیل بهره مند نبودن دولت ها و کشورها از فناوری و تکنولوژی نوین رایانه ای تعیین تاریخ دقیق شروع جرم رایانه ای سخت به نظر می رسد. (خرم آبادی 1384:49) چرا که برخی از کشورها مثل آمریکا که از سطح تکنولوژی بالایی برخوردارند به مراتب تاریخ وقوع جرم کلاهبرداری رایانه ای بسیار زودتر از کشور ماست.به هر عنوان تعیین دقیق اولین جرم رایانه ای اتفاق افتاد باز هیچ دلیل قاطعی وجود ندارد که قبل از آن جرم اتفاق نیفتاده باشد.
در کتابچه راهنمای سازمان ملل متحد برای جلوگیری و کنترل جرایم مرتبط با رایانه آمده است،تعیین زمان واقعی ارتکاب اولین جرم رایانهی کار دشواری است.رایانه از زمان چرتکه که از 3500 سال قبل از میلاد در ژاپن ،چین و هند وجود داشته ،به نوعی مطرح بوده است.در سال 1801 انگیزه های مالی باعث شد تا ژورف ژاکارد یکی از صاحبان کارخانه های نساجی در فرانسه ،اولین کارت رایانهی را طراحی کند .این دستگاه امکان تکرار یک رشته مراحل پیاپی را در بافت پارچه های مخصوص فراهم می ساخت.کارکنان ژاکارد چنان از به مخاطره افتادن وضعیت شغلی و زندگی خود نگران بودند که درصد برآمدند با اقدامات خرابکارانه ،مانع استفاده از این فناوری تازه بشوند و بدین ترتیب یک جرم رایانه ای مرتکب شدند. . (خرم آبادی 1384:50)
قضیه الدون رویس در سال 1963 ،به نظر اکثر صاحبنظران نقطه شروع جرایم رایانه ای نامگذاری شده است .نامبرده به علت اختلاف با مسئولان شرکت محل کارش ، با تغییراتی در برنامه شرکت توانست درصد کمی از درآمد شرکت را تصاحب کند.شرکت محل کار رویس ،محصولات مختلفی از کشاورزان خریداری می کرد و با بسته بندی خاصی به فروشندگان جزء عرضه می نمود. به دلیل گستردگی کار شرکت محاسبه قیمت تمام شده محصولات آن با دقت و سرعت کافی بدون استفاده از برنامه های رایانه ای ،بسیار مشکل یا غیر ممکن بود.رویس توانسته بود با افزودن یک سری برنامه اضافه ،قیمت کالاها را تغییر دهد و بخشی از وجوه را به حسابهایی که به نام شرکت های واهی افتتاح کرده بود واریز و در نهایت با صدور چکهایی مبالغ را از آن حسابها برداشت نماید.در مدت 6سال مبالغ برداشتی بالغ بر یک میلیون دلار گردید .اما از آنجا که نتوانست عملکرد برنامه را متوقف کند،شخصا خود را به مراجع قضایی معرفی و در نتیجه به ده سال حبس محکوم گردید.
بر اساس نوشته های پرفسور الریش زیبر در کتاب پیدایش بین المللی حقوق کیفری اطلاعات ،اولین مواردی که جرم رایانه ای نامیده شده ،ابتدا در مطبوعات عمومی و در ادبیات علمی دهه 1960 ظاهر شد.این موارد شامل سواستفاده ابتدایی از رایانه ،سابوتاژ(خرابکاری)رایانه ای ،جاسوسی رایانه ای و استفاده غیر قانونی از سیستم های رایانه ای بود.البته چون اکثر گزارشات برمبنای نوشته های روزنامه ها بود در مورد واقعیت یا خیالی بودن پدیده جدید جرم رایانه ای بحث و ترد وجود داشت ،از اواسط 1970 مطالعات تجربی در مورد جرایم رایانه ای با استفاده از متدهای تحقیقاتی رشته جرم شناسی انجام شد.این مطالعات ناظر به برخی از جرایم رایانه ای می شد.اما در همان حال تعداد زیادی موارد ،غیر مکشوف مانده و خطرات زیادی نیز در بطن خود خواهد داشت. (خرم آبادی 1384:51)
از بدو پیدایش جرایم رایانه ای در دهه 1960 تاکنون سه نسل برای اینگونه جرایم برشمرده اند،که هر نسل ویژگی های خاص خود را داراست.
1-1-2-2نسل اول :جرائم رایانهای
نسل اول جرایم رایانه ای در دهه های 60 و 70 و اوایل دهه 80 حاکم بود که از آنها به عنوان «جرایم رایانه ای»در معنی خاص یاد می شود.در جرایم این نسل محوریت با رایانه بود و استفاده از اینترنت شیوع نیافته بود ؛لذا جرایمی که به گونه ای با رایانه مرتبط بود جرایم رایانه ای نامیده شدند.گفتنی است سوء استفادههایی كه در این دوره از سیستمهای رایانهای می‌شد، از لحاظ نوع و حجم خسارات محدود بود كه آن هم از قابلیت محدود این سیستمها نشات میگرفت. حاکمیت این نسل در مواد پیشنهادی سازمانهای بین المللی و کشورها مشهود است.به این نحو که اولا تاکید بر رایانه به عنوان واسط در عنصر مادی جرایم دیده می شود؛ثانیا از عنوانی جعل رایانه ای و کلاهبرداری رایانه ای استفاده شده است.(جاوید نیا،1387: 39)
در آن زمان، عمده اقدامات غیرمجاز، به ایجاد اختلال در كاركرد این سیستمها و به تبع آن دستكاری دادهها مربوط می‌شد. لذا تدابیری كه جهت مقابله با آنها اتخاذ میگردید، بیشتر رویكردی امنیتی داشت. به عنوان مثال، برای حفظ امنیت "پردازشگرهای دادههای الكترونیكی " هفت مولفه تعیین شده بود كه عبارت بودند از:
1. امنیت اداری و سازمانی 5. امنیت سختافزاری و نرمافزاری
2. امنیت پرسنلی 6. امنیت عملیاتی
3. امنیت فیزیكی 7. برنامهریزی احتیاطی
4. امنیت مخابرات الكترونیكی
2-1-2-2نسل دوم:جرائم علیه داده ها
نسل دوم جرایم رایانه ای از اوایل دهه 80 تا اوایل دهه 90 حاکم شد که به "جرایم علیه داده ها " تعبیر می شود.نكته قابل توجهی كه میتوان درباره این نسل از جرائم بیان كرد این است كه پیش از آنكه به عنوان یك نسل از جرائم با ویژگیهای خاص مورد توجه قرار گیرد، پل ارتباطی میان نسل اول و سوم بوده است. دلیل بارز آن هم عمر بسیار كوتاه این نسل است كه به سرعت با ظهور نسل سوم منتفی شد.
آنچه این نسل از جرائم را از دو نسل دیگر متمایز میسازد، توجه به ”دادهها“ سوای از ”واسط“ آنهاست. این رویكرد كه از اواخر نسل اول زمزمههای آن شنیده می‌شد، به دلیل محوریت یافتن دادهها اتخاذ گردید. دلیل آن هم این بود كه در دوران نسل اول، سیستمهای رایانهای به تازگی پا به عرصه گذاشته بودند و عمدتاً به شكل سیستمهای شخصی یا رومیزی بودند و به همین دلیل به تنهایی مورد توجه قرار گرفته بودند. (خرم آبادی 1384:39)
مبانی نظری مفهوم فضای سایبر ،مفهوم جرم،مفهوم جرم سایبری ،مفهوم حریم خصوصی مفهوم امنیت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی
1-2مقدمه |
2-2مرور تاریخی |
1-2-2مروری بر تاریخچة جرائم سایبری |
1-1-2-2نسل اول :جرائم رایانهای |
2-1-2-2نسل دوم:جرائم علیه داده ها |
3-1-2-2نسل سوم:جرائم سایبری |
2-2-2تاریخچه جرایم سایبری در ایران |
3-2-2مروری بر تاریخچه حریم خصوصی |
4-2-2تاریخچه امنیت اجتماعی |
3-2 مرور مفهومی |
1-3-2مروری بر مفهوم فضای سایبر |
2-3-2مروری بر مفهوم جرم |
1-2-3-2مروری بر مفهوم جرم از دیدگاه جامعه شناسی |
2-2-3-2مروری بر مفهوم جرم از دیدگاه حقوقدانان |
3-3-2مروری بر مفهوم جرم سایبری |
4-2-2مروری بر مفهوم حریم خصوصی |
4-2-2مروری بر مفهوم امنیت |
1-4-2-2ابعاد و سطوح امنیت |
2-4-2-2امنیت اجتماعی |
3-4-2-2مروری بر مفهوم احساس امنیت |
3-2مرور نظری |
1-3-2دیدگاه های نظری جرایم سایبری |
1-1-3-2 دیدگاه های نظری در باب کلیت جرایم سایبری |
2-1-3-2 دیدگاه های نظری درباره تقسیم بندی جرایم سایبری |
3-1-3-2 اقدامات بین المللی در خصوص تقسیم بندی جرایم رایانه ای یا سایبری |
4-1-3-2 خصوصیات جرایم سایبری |
5-1-3-2 پیامد های جرم سایبری به عنوان نوآوری جامعه اطلاعاتی |
6-1-3-2 تئوری اشاعه نوآوری |
7-1-3-2 پیامدهای نوآوری |
1-7-1-3-2 طبقه بندی پیامدهای نو آوری |
8-1-3-2در نظریه استفاده و رضامندی |
9-1-3-2شکاف دیجیتال |
2-3-2دیدگاه ها راجع به حریم خصوصی |
1-2-3-2دیدگاه قرآن راجع به حریم خصوصی |
2-2-3-2دیدگاه ها راجع به حریم خصوصی در نظام های حقوقی |
3-2-3-2 حوزه های حریم خصوصی |
4-2-3-2دیدگاه ها راجع به حمایت حریم خصوصی از آزادی و استقلال فردی |
5-2-3-2-نظریه قرارداد اجتماعی |
6-2-3-2-نظریه دولت مطلقه وحریم خصوصی |
7-2-3-2نظریه دولت مشروطه و حوزه اقتدار دولتی |
8-2-3-2 نظریه اخلاقی |
9-2-3-2 حریم خصوصی و امنیت |
1-9-2-3-2 رابطه حریم خصوصی و امنیت داده |
2-9-2-3-2 رابطه حریم خصوصی و امنیت اطلاعات |
3-9-2-3-2 رابطه حریم خصوصی و امنیت شبکه |
10-2-3-2 عوامل موثر بر حریم خصوصی |
3-3-2 دیدگاه ها نظری در مورد امنیت اجتماعی |
1-3-3-2گفتمان امنیت سلبی |
2-3-3-2گفتمان امنیت ایجابی |
3-3-3-2دولت و امنیت |
4-3-3-2 تئوری " فضای قابل دفاع " |
4-2 مروری بر تحقیقات پیشین |
5-2 چارچوب نظری پژوهش |
6-2 سوا ل های تحقیق |
7-2مدل تحلیلی |
1-2مقدمه
در فصل دوم ابتدا به سراغ مرور تاریخی متغیرهای پژوهش می رویم.بخش دوم فصل دوم مرور مفهومی متغیرها می باشد ،که در برگیرنده مروری بر مفهوم فضای سایبر ،مفهوم جرم،مفهوم جرم سایبری ،مفهوم حریم خصوصی و هم چنین مروری بر مفهوم امنیت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی می باشد .در بخش سوم فصل دوم به سراغ دیدگاه ها و نظریه های گوناگون مرتبط با متغیرها مورد پژوهش رفته و یک به یک آنها را بیان می کنیم و در بخش چهارم فصل دو ،چارچوب نظری پژوهش مطرح می شود. در بخش پنجم مروری داریم بر تحقیقات پیشین و در نهایت در بخش آخر فصل دوم سوال ها ،فرضیه ها و مدل تحقیقی پژوهش را ذکر می کنیم.
2-2مرور تاریخی
در این بخش نگاهی بر تاریخچه جرایم سایبری در جهان و همچنین تاریخچه این جرایم در ایران می اندازیم و سپس به سراغ تاریخچه حریم خصوصی می رویم و در انتها بخش مرور تاریخی، گذری بر تاریخچه امنیت اجتماعی داریم.
1-2-2مروری بر تاریخچة جرائم سایبری
به دلیل بهره مند نبودن دولت ها و کشورها از فناوری و تکنولوژی نوین رایانه ای تعیین تاریخ دقیق شروع جرم رایانه ای سخت به نظر می رسد. (خرم آبادی 1384:49) چرا که برخی از کشورها مثل آمریکا که از سطح تکنولوژی بالایی برخوردارند به مراتب تاریخ وقوع جرم کلاهبرداری رایانه ای بسیار زودتر از کشور ماست.به هر عنوان تعیین دقیق اولین جرم رایانه ای اتفاق افتاد باز هیچ دلیل قاطعی وجود ندارد که قبل از آن جرم اتفاق نیفتاده باشد.
در کتابچه راهنمای سازمان ملل متحد برای جلوگیری و کنترل جرایم مرتبط با رایانه آمده است،تعیین زمان واقعی ارتکاب اولین جرم رایانهی کار دشواری است.رایانه از زمان چرتکه که از 3500 سال قبل از میلاد در ژاپن ،چین و هند وجود داشته ،به نوعی مطرح بوده است.در سال 1801 انگیزه های مالی باعث شد تا ژورف ژاکارد یکی از صاحبان کارخانه های نساجی در فرانسه ،اولین کارت رایانهی را طراحی کند .این دستگاه امکان تکرار یک رشته مراحل پیاپی را در بافت پارچه های مخصوص فراهم می ساخت.کارکنان ژاکارد چنان از به مخاطره افتادن وضعیت شغلی و زندگی خود نگران بودند که درصد برآمدند با اقدامات خرابکارانه ،مانع استفاده از این فناوری تازه بشوند و بدین ترتیب یک جرم رایانه ای مرتکب شدند. . (خرم آبادی 1384:50)
قضیه الدون رویس در سال 1963 ،به نظر اکثر صاحبنظران نقطه شروع جرایم رایانه ای نامگذاری شده است .نامبرده به علت اختلاف با مسئولان شرکت محل کارش ، با تغییراتی در برنامه شرکت توانست درصد کمی از درآمد شرکت را تصاحب کند.شرکت محل کار رویس ،محصولات مختلفی از کشاورزان خریداری می کرد و با بسته بندی خاصی به فروشندگان جزء عرضه می نمود. به دلیل گستردگی کار شرکت محاسبه قیمت تمام شده محصولات آن با دقت و سرعت کافی بدون استفاده از برنامه های رایانه ای ،بسیار مشکل یا غیر ممکن بود.رویس توانسته بود با افزودن یک سری برنامه اضافه ،قیمت کالاها را تغییر دهد و بخشی از وجوه را به حسابهایی که به نام شرکت های واهی افتتاح کرده بود واریز و در نهایت با صدور چکهایی مبالغ را از آن حسابها برداشت نماید.در مدت 6سال مبالغ برداشتی بالغ بر یک میلیون دلار گردید .اما از آنجا که نتوانست عملکرد برنامه را متوقف کند،شخصا خود را به مراجع قضایی معرفی و در نتیجه به ده سال حبس محکوم گردید.
بر اساس نوشته های پرفسور الریش زیبر در کتاب پیدایش بین المللی حقوق کیفری اطلاعات ،اولین مواردی که جرم رایانه ای نامیده شده ،ابتدا در مطبوعات عمومی و در ادبیات علمی دهه 1960 ظاهر شد.این موارد شامل سواستفاده ابتدایی از رایانه ،سابوتاژ(خرابکاری)رایانه ای ،جاسوسی رایانه ای و استفاده غیر قانونی از سیستم های رایانه ای بود.البته چون اکثر گزارشات برمبنای نوشته های روزنامه ها بود در مورد واقعیت یا خیالی بودن پدیده جدید جرم رایانه ای بحث و ترد وجود داشت ،از اواسط 1970 مطالعات تجربی در مورد جرایم رایانه ای با استفاده از متدهای تحقیقاتی رشته جرم شناسی انجام شد.این مطالعات ناظر به برخی از جرایم رایانه ای می شد.اما در همان حال تعداد زیادی موارد ،غیر مکشوف مانده و خطرات زیادی نیز در بطن خود خواهد داشت. (خرم آبادی 1384:51)
از بدو پیدایش جرایم رایانه ای در دهه 1960 تاکنون سه نسل برای اینگونه جرایم برشمرده اند،که هر نسل ویژگی های خاص خود را داراست.
1-1-2-2نسل اول :جرائم رایانهای
نسل اول جرایم رایانه ای در دهه های 60 و 70 و اوایل دهه 80 حاکم بود که از آنها به عنوان «جرایم رایانه ای»در معنی خاص یاد می شود.در جرایم این نسل محوریت با رایانه بود و استفاده از اینترنت شیوع نیافته بود ؛لذا جرایمی که به گونه ای با رایانه مرتبط بود جرایم رایانه ای نامیده شدند.گفتنی است سوء استفادههایی كه در این دوره از سیستمهای رایانهای می‌شد، از لحاظ نوع و حجم خسارات محدود بود كه آن هم از قابلیت محدود این سیستمها نشات میگرفت. حاکمیت این نسل در مواد پیشنهادی سازمانهای بین المللی و کشورها مشهود است.به این نحو که اولا تاکید بر رایانه به عنوان واسط در عنصر مادی جرایم دیده می شود؛ثانیا از عنوانی جعل رایانه ای و کلاهبرداری رایانه ای استفاده شده است.(جاوید نیا،1387: 39)
در آن زمان، عمده اقدامات غیرمجاز، به ایجاد اختلال در كاركرد این سیستمها و به تبع آن دستكاری دادهها مربوط می‌شد. لذا تدابیری كه جهت مقابله با آنها اتخاذ میگردید، بیشتر رویكردی امنیتی داشت. به عنوان مثال، برای حفظ امنیت "پردازشگرهای دادههای الكترونیكی[1] " هفت مولفه تعیین شده بود كه عبارت بودند از:
1. امنیت اداری و سازمانی 5. امنیت سختافزاری و نرمافزاری
2. امنیت پرسنلی 6. امنیت عملیاتی
3. امنیت فیزیكی 7. برنامهریزی احتیاطی
4. امنیت مخابرات الكترونیكی
2-1-2-2نسل دوم:جرائم علیه داده ها
نسل دوم جرایم رایانه ای از اوایل دهه 80 تا اوایل دهه 90 حاکم شد که به "جرایم علیه داده ها[2]" تعبیر می شود.نكته قابل توجهی كه میتوان درباره این نسل از جرائم بیان كرد این است كه پیش از آنكه به عنوان یك نسل از جرائم با ویژگیهای خاص مورد توجه قرار گیرد، پل ارتباطی میان نسل اول و سوم بوده است. دلیل بارز آن هم عمر بسیار كوتاه این نسل است كه به سرعت با ظهور نسل سوم منتفی شد.
آنچه این نسل از جرائم را از دو نسل دیگر متمایز میسازد، توجه به ”دادهها“ سوای از ”واسط“ آنهاست. این رویكرد كه از اواخر نسل اول زمزمههای آن شنیده می‌شد، به دلیل محوریت یافتن دادهها اتخاذ گردید. دلیل آن هم این بود كه در دوران نسل اول، سیستمهای رایانهای به تازگی پا به عرصه گذاشته بودند و عمدتاً به شكل سیستمهای شخصی یا رومیزی بودند و به همین دلیل به تنهایی مورد توجه قرار گرفته بودند. (خرم آبادی 1384:39)
[1] -EDP (electronic data processing)
[2]