پروژه حسابداری بیمارستان
پروژه حسابداری بیمارستان
تحقیق حسابداری بیمارستان دارای 75 صفحه وبا فرمت ورد وقابل ویرایش می باشد
طراحی و كاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیتABC جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات در بیمارستانهای دولتی ) مطالعه موردی بیمارستان شهید فقیهی شیراز)
تهیه کننده :
• مهندس احمد رجبی
)مدیر تحقیق تحقیقاتی طراحی و کاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات در بیمارستان ها(
کارشناسان همکار :
• دکتر محمد رضا ملکی ( سرپرست دفتر برنامه ریزی منابع مالی و بودجه (
• مسعود ابوالحلاج( معاون مطالعات دفتر برنامه ریزی منابع مالی و بودجه(
• دکتر فرشته میرزازاده (معاون اجرایی دفتر برنامه ریزی منابع مالی وبودجه(
• حسن حق پرست ( کارشناس مطالعات دفتر برنامه ریزی منابع مالی و بودجه (
• مریم رمضانیان (کارشناس مطالعات دفتر برنامه ریزی منابع مالی و بودجه (
سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت(ABC) و كاربرد آن برای محاسبه بهای تمام شده خدمات در سیستم بیمارستانی
۱-مقدمه
امروزه با رشد و توسعه تكنولوژیهای پیشرفته در ابعاد مختلف توام با افزایش پیچیدگی و تنوع فعالیتها، درك این تغییرات و سنجش تاثیرات آن بر هزینه های سازمانی اهمیت زیادی دارد. اهمیت این امر برای واحدهای خدماتی با توجه به اینكه درجه تنوع و تغییرات در آنها، نسبت به فعالیتهای تولیدی بیشتر است، مضاعف می باشد. بدیهی است كه شناخت این فعالیتها و سنجش تاثیرات آن برهزینه های سازمانی مستلزم طراحی یك سیستم مناسب هزینه یابی در این زمینه می
باشد. اهمیت شناخت وكنترل هزینه ها چه در موسسات دولتی و چه در سازمانهای خصوصی بر كسی پوشیده نیست. اما دستیابی به این مهم، نیازمند طراحی یك سیستم مناسب و كارآ است كه قادر به شناخت تنوع وپیچیدگی فعالیتهای، وسنجش تاثیرآن بر هزینه های ارائه خدمات باشد. سیستم های سنتی هزینه یابی، خصوصا سیستمهایی كه در سطح بیمارستانهای كشور استفاده می گردد، بدلیل ماهیت آن عملا قادر به برآوردن این انتظارات نمی باشد. چون این سیستمها بر
اساس یكسری تعرفه های ثابت وضع شده و بدون توجه به شرایط و وضعیت هر بیمارستان، بهای تمام شده خدمات ارائه شده را محاسبه می كند. بدیهی است كه استفاده از این روش علاوه بر این كه باعث ایجاد اشكالات و نواقصی در محاسبه بهای تمام شده واقعی می گردد، اطلاعات مناسبی را برای تصمیم گیری در اختیار مدیران قرار نمی دهند. بنابراین لزوم استفاده از
سیستمهای نوین هزینه یابی كه در سطح دنیا معمول می باشد، بعنوان یك ضرورت اساسی مطرح است. یكی از سیستم های نوین هزینه یابی كه كاربردهای گوناگون آن در فعالیتهای خدماتی روز به روز در حال گسترش است، سیستم “هزینه یابی برمبنا ی فعالیت“ یا اصطلاحا سیستم “ABC”1 است. این سیستم با بكارگیری روشهای مناسب، اثرات حاصل از تغییرات فعالیتها، پیچیدگی، تنوع و ویژگیهای خاص هر فعالیت را در محاسبه هزینه های آن منظور می كند. یكی از ویژگیهای این سیستم كه آن را از سایر سیستم ها متمایزمی كند، توانایی شناسایی دقیق هزینه ها وارائه
اطلاعات غیر مالی جهت بهبود عملكرد وافزایش كار آیی فعالیتها می باشد. و تا حد ممكن با بكارگیری روشهای مناسب این اثرات را بطور كمّی جذب محاسبه بهای تمام شده خدمات و محصولات می كند.
۲-فواید ناشی از اجرا و بكارگیری سیستم پیشنهادی
با توجه به اینكه سیستم تعرفــــه گذاری موجود در نظام بیمارستانی از جنبه های مختلف مناسب نمی باشد، بنابراین ارائه سیستمی كه بتواند نقایص سیستم موجود را برطرف كند، بسیار مفید و اساسی تلقی می گردد. فواید ناشی از اجرای سیستم پیشنهادی، با توجه به استفاده كنندگان اطلاعات سیستم هزینه یابی بیمارستانی (مدیران و تصمیم گیرندگان بیمارستان، دولتها، بخش خصوصی، شركتهای بیمه و سرمایه گذاران) متفاوت می باشد. بطور كلی فواید ناشی از اجرای سیستم پیشنهادی در دو جنبه اصلی قابل طرح است كه عبارتند از:۱- اطلاعاتی كه سیستم
پیشنهادی می تواند برای استفاده كنندگان داخلی بیمارستان فراهم كند و۲- اطلاعاتی كه این سیستم می تواند برای سایر استفاده كنندگان خارجی فراهم كند. بر این اساس مهمترین منافع سیستم پیشنهادی برای استفاده كنندگان داخلی عبارت است از
۱-ارائة مفاهیم نظری در مورد معرفی و شناسایی مبانی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) و سازمانهایی كه این سیستم را برای هزینه یابی و تهیه اطلاعات مورد نیاز بكار گرفته اند.
۲-تخصیص دقیق هزینه ها به فعالیتهای مورد نیاز برای انجام خدمات وسپس محاسبه دقیق و صحیح بهای تمام شده خدمات ارائه شده از طرف بیمارستان با توجه به مبانی سیستم ABC در بخشهای مختلف.
۳-تهیه و ارائه اطلاعات جانبی برای تصمیم گیرندگان و مدیریت بیمارستان، از جمله استاندارد نمودن فعالیتها، آنالیز فعالیتها، شناسایی فعالیتهای دارای ارزش افزوده و بدون ارزش افزوده، تعیین زمان انجام فعالیتها، تعیین مواد ولوازم مصرفی برای انجام هر فعالیت، ابزار وتجهیزات مورد نیاز برای انجام فعالیتها و غیره.
۴-تعیین منابع و امكانات مورد نیاز برای انجام فعالیتها از نظرمیزان هزینه منابع مصرفی.
۵-فراهم نمودن اطلاعات لازم برای نظام بودجه بندی بیمارستانی خصوصاً بودجه بندی بر مبنای فعالیت ۱(ABB) .
۶-فراهم كردن اطلاعات مناسب برای ارزیابی عملكرد كاركنان در بخشهای مختلف بیمارستان و همچنین ارزیابی عملكرد با سایر بیمارستانها ۲(BM )برای جبران دهی خدمات و تشویق عملكرد مناسب.
۷-فراهم كردن یك مبنا وپایه برای اجرای سیستم بهبود مستمر۳ از طریق بكارگیری سیستم كایزن و هزینه یابی هدفی۴٫
منافع ناشی از اجرا و بكارگیری سیستم پیشنهادی برای استفاده كنندگان خارجی
۱-ارائه اطلاعات مناسب برای تصمیم گیری در خصوص سرمایه گذاری بخش خصوصی و مشاركت این بخش در نظام بیمارستانی.
۲-استفاده از اطلاعات تعیین نرخ بازگشت سرمایه ۵ (ROI )، سودآوری سرمایه گذاری انجام شده و مقایسه آن با سایر سرمایه گذاریها در بخشهای مختلف اقتصادی.
۳-تصمیم گیری در خصوص تعیین و وضع میزان تعرفه و فرانشیز پرداختی از طرف سازمانهای بیمه با توجه به نوع بیماریها و خدماتی كه از طرف بیمارستانها به بیمه شدگان ارائه می گردد.
۳- پیشینه قیمت گذاری خدمات پزشكی
تا اواخر دهة۸۰ صحت محاسبه هزینه ها در بیمارستانها و مراكز بهداشتی به عنوان یك مسأله اساسی مطرح نبود. اما از سال ۱۹۸۳با توجه به افزایش نقش تكنولوژی در ارائة خدمات بهداشتی و تخصصی شدن بیشتر فعالیتها، این سازمانها برای ارائة بیشتر خدمات و جبران هزینه ها نیاز به بكارگیری و استفاده از روشهای هزینه یابی برای محاسبه درآمد و هزینه ها داشتند. برای این منظور بیشتر بیمارستانها سیستم محاسبه هزینه ها و تعرفه های خود را بر اساس روش تشخیص گروههای متخصص۶(DRG)گذاشتند.بر اساس این روش جدید، بیمارستانها بر اساس تشخیص
گروه متخصصان (DRG) هزینه ها و بهای تمام شده خدمات را در ازاء كارهای انجام شده برای بیمار، محاسبه می كردند.
در قرن نوزدهم، اهمیت كسب اطلاعات صحیح در مورد هزینه های ارائة خدمات و تاكید بر اهمیت مدیریت هزینه، باعث گردید تا سیستم محاسبه هزینه ها از یك مبنا ثابت تغییر داده شود تا علاوه بر اخذ مبلغ پایه، بخشی از هزینه ها نیز كه هزینه های متغیر است بر اساس تشخیص گروه متخصصان (DRG) از بیماران اخذ گردد. این مسأله تا حد زیادی باعث افزایش اثر بخشی و واقعی تر شدن سیستم هزینه یابی بیمارستانی گردید. بطوریكه این روش تا بحال زیر بنای بیشتر سیستمهای موجود برای محاسبه هزینه ها بوده است.
بعد از موفقیت و گسترش چشمگیر سیستم ABC در بخش صنعت و با توجه به قابلیتهای این سیستم، از اوایل دهة نود كاربرد آن در فعالیتهای خدماتی خصوصاً در بیمارستانها و مراكز مراقبتی مطرح گردید. در این میان كاپلن ((Kaplan 1990 نسبت به دیگران سهم مهمی در گسترش سیستم ABCدر فعالیتهای خدماتی داشت.
همزمان با معرفی و كاربرد این سیستم، صحت هزینه های محاسبه شده در بخش درمان برای مدیران بیمارستانها، پزشكان، كاركنان بیمارستان و سرمایه گذاران در بخش بیمارستان و همچنین دولتها اهمیت زیادی پیدا نمود و این افراد در واقع كسانی بودند كه از اطلاعات هزینه ای بیمارستان به نحوی در تصمیم گیریهای خود استفاده می كردند. بطوریكه بعد از مطرح شدن این سیستم و اثبات قابلیتهای آن، تا سال ۱۹۹۷ بیش از ۲۰% بیمارستانهای آمریكا و كانادا از سیستم ABCبرای محاسبة بهای تمام شدة خدمات ارائه شده و كنترل هزینه ها، استفاده می كردند.
۴ -مكانیزم اجرائی سیستم ABC و بررسی دیدگاههای این سیستم
سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت یكی از سیستم های نوین هزینه یابی است كه می تواند بطور مجزا ویا همراه با سیستم های موجود هزینه یابی در جهت فراهم كردن اطلاعات مناسب در تصمیم گیریها استفاده شود. یكی از ویژگیهای مهم ABC كه آن را از سیستم های سنتی متمایز
می سازد، توجه به پدیده های نوین عملیاتی و اثرات تكنولوژی حاكم بر وضعیت موجود است و تا حد ممكن با بكارگیری روشهای مناسب، این اثرات را به طور كمّی جذب خدمات ارائه شده می كند.
در سیستم های هزینه یابی سنتی، عموما” از طریق ایجاد مراكز هزینه، كلیه هزینه های دوایر
عملیاتی وغیر عملیاتی بر تعداد ونوع خدمات ارائه شده تقسیم می شود تا از این طریق بهای تمام شده تعیین گردد. در این سیستم ها هیچ گونه ارتباط مستقیمی بین فعالیت های لازم جهت ارائه خدمات و میزان استفاده از منابع وجود ندارد. در نتیجه بهای تمام شده منعكس كننده مستقیم فعالیت ها و ارزش های منابع بكار گرفته شده نمی باشد. سیستم ABC این مشكل را بوسیله مرتبط كردن هزینه های سازمانی با هزینه های فعالیت های عملیاتی مرتفع می سازد.
از نظر عملی، سیستم ABC روابط علّی بین ایجاد هزینه ها و فعالیتهای لازم جهت ارائه خدماتی را كه برای سازمان ارزش اقتصادی ایجاد می كنند، مشخص می سازد. این سیستم از این باور سرچشمه می گیرد كه خدمات، فعالیتها را مصرف می كنند و فعالیتها منابع را. در این روش ابتدا هزینه ها به فعالیتها تخصیص می یابد و سپس هزینه های تخصیص یافته به فعالیتها، بر مبنای استفاده هر یك از خدمات از فعالیتها، به آنها تخصیص داده می شود (شكل شماره۱). در واقع هزینه یابی بر مبنای فعالیت شیوه ای است كه بر اساس آن، هزینه خدمات و یا محصولات به عنوان جمع هزینه فعالیتهایی كه به خاطر ارائه آنها انجام می شود، بدست می آید.
تخصیص هزینه ها به خدمات
تعیین مبنای هزینه
مراكز فعالیت
هزینهها
مرحله دوم تخصیص
مرحله اول تخصیص
منابع
فعالیتها
شكل شماره۱ مكانیزم اجرائی سیستم ABC
منبع: (Turny P”Activity Based Costing”Kogan Page 1997 )
مستمر بهسازی است. در این روش بر شناسایی فعالیتهای دارای ارزش افزوده و فعالیتهای بدون ارزش تاكید می شود و برای حذف فعالیتهای بدون ارزش افزوده تلاش می شود. به بیان دیگر روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت را می توان برای شناسایی و حذف فعالیتهایی بكار برد كه باعث افزایش هزینه ها می شوند، بدون آنكه ارزش افزوده ای را دریافت كنندگان خدمات ایجاد كنند.
هزینه های بدون ارزش افزوده، هزینه آن گروه از فعالیتهایی است كه می توان آن را حذف كرد بطوریكه كاهشی در كیفیت خدمت، عملكرد و یا ارزش آن رخ ندهد. با بكارگیری این دیدگاه سیستم ABC، می توان به كاهش هزینه ها، از طریق حذف فعالیتهای اضافی و غیر سودمند و یافتن روشهای جدید و اقتصادی برای انجام فعالیتهای دارای ارزش افزوده دست یافت.
۵-سیستم هزینه یابی چیست؟
به كلیه متدها و روشهایی كه جهت شناسایی، كشف و تعیین هزینه های تشكیل دهنده خدمات یا محصولات می گردد را هزینه یابی گویند.
۱-هزینه یابی بیمارستانی و تجزیه و تحلیل هزینه ها می تواند به سیاستگزاران، مدیران بیمارستان و بخشها كمك كند تا دریابند كه نظام بیمارستانی تا چه اندازه از نظر مالی به اهدف تعیین شده دست یافته است.
۲- اطلاعات هزینه یابی و تجزیه و تحلیل آنهامی تواند ابزارهای مناسبی را برای تصمیم گیریهای مدیریت فراهم كند.
۳- این سیستم اطلاعاتی
را فراهم می كند كه بر اساس آن می توان با مقایسه این اطلاعات با بودجه های تعیین شده برای هر بخش و یا مقایسه آن با سالهای قبل، عملكرد قسمتهای مختلف را ارزیابی كرد و نقاط ضعف و قوت را شناسایی نمود.
۴- اطلاعات هزینه یابی می تواند درنظام بودجه ریزی و برنامه ریزی آینده بكار گرفته شود و همچنین مبنایی را برای نرخهای جذب هزینه در طول دوره، فراهم كند تا بر این اساس نظام هزینه یابی بتواند بطور واقعی عملكرد مالی سازمان را نشان دهد.
۵- علاوه بر این با دسترسی به اطلاعات هزینه یابی می توان درآمدهای ایجاد شده درهر بخش و یا كل بیمارستان را با هزینه های اتفاق افتاده مقایسه كرد و با شناسایی بخشها و مراكز فعالیت پرهزینه، علل ایجاد هزینه ها را شناسایی و تصمیمات مناسب را برای كاهش این هزینه ها اتخاذ نمود. ۶-مراحل طراحی سیستم پیشنهادی
گام اول: تشكیل تیم طراحی سیستم و تیم جمع آوری اطلاعات
گام دوم: تعریف مراكز فعالیت
فعالیت كاری است كه توسط انسان دستگاه و یا تركیب هر دو در راستای اهداف تعیین شده انجام می شود. عنصر اصلی در تعیین فعالیت هدف هزینه است.
چون مراكز فعالیت عامل ایجاد هزینه های مستقیم در خود مركز فعالیت و عامل جذب هزینه های غیر مستقیم از سایر مراكز فعالیت می باشند.
برای انتخاب مراكز فعالیت در هر بیمارستان باید به نوع كار و هدفی كه برای هر بخش تعریف شده است، توجه كرد.
برای تفكیك مراكز فعالیت در ابتدای اجرا و بكارگیری سیستم بهتر است كه این مراكز فعالیت طوری تعریف شوند كه با ساختار سازمانی و حسابداری بیمارستان تطبیق داشته باشد. از آنجا كه در بیشتر سیستم های موجود هزینه یابی بیمارستانی، كلیه اطلاعات هزینه ای براساس تقسیم بندی سازمانی پایه گذاری شده است این تقسیم بندی وباعث سهولت در جمع آوری اطلاعات طراحی سیستم و راحتی كاربران آن می گردد. برای شناسایی مراكز فعالیت می توان از روش مصاحبه، مشاهده و….استفاده كرد.
گام سوم تفكیك مراكز فعالیت بر حسب عملیات
مراكز فعالیت در هر بیمارستان عمدتا برحسب عملیاتی كه انجام می دهند به سه دسته كلی تقسیم می شوند كه عبارتند از :
۱-مراكز فعالیت عملیاتی: مراكز فعالیت عملیاتی، بخشهایی هستند كه بطور مستقیم درگیر فرآیند ارائه خدمات به بیماران می باشند. از قبیل بخشهای جراحی و یا بخشهای مراقبتی بستری. این بخشها در اصطلاح “بیمار محوری“ می باشند.
۲-مراكز فعالیت تشخیصی: این مراكز فعالیت برای ارائه خدمات تشخیصی وجانبی به بخشهای عملیاتی وبیماران فعالیت دارند و می توانند به عنوان واحدهای مستقل هزینه ای به حساب آیند. مانند واحد آزمایشگاه و یا رادیولوژی. این بخشها در اصطلاح “خروجی محوری“ می باشند.
مراكز فعالیت پشتیبانی عمومی: این مراكز فعالیت خدمات عمومی و پشتیبانی را جهت مراكز فعالیت عملیاتی و تشخیصی انجام می دهد و بطور مستقیم درگیر ارائه خدمات به بیماران نمی باشند مانند واحد حسابداری و یا واحد تداركات. این بخشها را در اصطلاح “خدمات محوری“ می نامند.